More

    “Τα αντίμετρα για την Αγία Σοφία”. Γράφει η Ιωάννα Μάστορα, Δρ. Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ.

    Γράφει η Ιωάννα Μάστορα, Δρ. Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ, Συγγραφέας, Ερευνήτρια

    Στις 24 Ιουλίου, στην επέτειο της συνθήκης της Λωζάνης του 1923, προγραμματίζεται να γίνει η πρώτη προσευχή μέσα στο ναό της Αγίας του Θεού Σοφίας. Παραβλέποντας τις δηλώσεις και συστάσεις της UNESCO στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters για καταχρηστική απόφαση της Τουρκίας, ξεκίνησαν οι εργασίες μετατροπής μέσα στην Αγία Σοφία. Επιπλέον, σύμφωνα με τουρκικά δημοσιεύματα προγραμματίζεται να σκεπαστούν οι εικόνες και οι σπάνιες τοιχογραφίες με κουρτίνες ή και ειδικό φως. Σοκαρισμένοι οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί παγκοσμίως παρακολουθούν τις εξελίξεις με συναισθήματα βαθιάς ταπείνωσης και λύπης.

    Μνημείο ένδοξο μιας δύναμης που θέλησε ο Μέγας Ιουστινιανός να διαλαλήσει στα πέρατα της οικουμένης και σύμβολο ενός μεγαλοπρεπούς Γραικικού μεσαίωνα που αποτέλεσε πρόκληση σε ετερόδοξους και αλλόθρησκους, αλλά και ομόδοξους, οι οποίοι ατένισαν με δέος κι άλλοτε με φθόνο την περήφανη παρουσία του πρωτεύοντα Ιερού της Ελληνορθόδοξης θρησκείας. Στην άκρα της γης της Ρωμυλίας και στο τρίστρατο δύο κόσμων, η Τουρκία διχάζεται πολιτισμικά μεταξύ Ισλάμ και Δύσης, ανάμεσα στις δυτικές επιρροές και τις λαϊκές παραδοσιακές μάζες που υπεραμύνονται της θρησκείας του Ισλάμ. Ένα μνημείο λαμπρότατο και ιδιοφυΐες, που παρά τις ακραίες πολιτικοθρησκευτικές εξάρσεις, έμελλε να αφιερωθεί στην ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού.

     Με εντολή του αναμορφωτή της ανανεωμένης Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ (και πράξη στις 24/10/34 του υπουργικού του συμβουλίου) από την 1/2/1935 λειτουργεί ως τόπος μουσειακός. Τον Ιούνιο του 1931 ανατέθηκε στο Βυζαντινό Ινστιτούτο της Βοστώνης και στον Thomas Whittemore, ο καθαρισμός και η στερέωση του μωσαϊκού της διακόσμου, πού άρχισε να αποκαλύπτεται κάτω από το μουσουλμανικό επίχρισμα. Μετά το θάνατο του Whittemore το 1950, την εργασία αποπεράτωσης ανέλαβε ο Paul Underwood. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρέλαβε βοηθούς στο έργο αυτό δύο Κωνσταντινουπολίτες τον Γιάννη Μακρίδη και τον Κωνσταντίνο Τσαούση.

    Σημαντικά ερωτήματα εγείρονται. Ποιες είναι οι κυρίαρχες ιδεολογικές τάσεις στη γείτονα που διαμορφώνουν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα για την Αγία Σοφία; Υπάρχει λαϊκή δημοκρατική συνείδηση από την εποχή του νεωτεριστή Κεμάλ Ατατούρκ ως σήμερα την εποχή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Χάνει η Αγία Σοφία την αίγλη της; Θα υπάρχουν μικρές υπαναχωρήσεις από πλευράς Τουρκίας και για ποιο λόγο;

    Η Τουρκία εξακολουθεί να είναι ένα κράτος διχασμένο μεταξύ Ισλάμ και Δύσης με δυτικές επιρροές και παραδοσιακές λαϊκές μάζες που υπερασπίζονται φανατικά την παράδοση και τη θρησκεία. Η Τουρκία έχει εμφανώς υποκύψει στο διεθνές κεφάλαιο διευρύνοντας την ψαλίδα ανάμεσα στους φτωχούς και πλούσιους Τούρκους. Η δημοκρατία απουσιάζει παντελώς, ενώ η εθνική οικονομία καταρρέει. Όταν ξεκίνησε ο ψυχρός πόλεμος, η Τουρκία μπήκε το 1952 στη δυτική συμμαχία ως μέλος του ΝΑΤΟ. Στην πραγματικότητα, ο Ατατούρκ ήταν πάντα φιλοδυτικός και αντίθετα με ότι φαντάζονται πολλοί οι διάδοχοι του έχουν παραμείνει πιστοί σε αυτή την κληρονομιά. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φαινομενικά βρίσκεται στον αντίποδα του πρώτου ιδρυτή της Τουρκικής δημοκρατίας. Στην πραγματικότητα όμως, την περιρρέουσα και κυρίαρχη ατμόσφαιρα καθορίζουν οι παγιωμένες κοινωνικές, οικονομικές και ιδεολογικές δομές. Από το 1960 ως το 1961 και από το 1970 έως το 1973, επικεφαλής του κράτους ήταν ο στρατός, αλλά η εξουσία του εκφράστηκε με ήπιο τρόπο. Από το 1980 η Τουρκία είναι μία πλήρως αναπτυγμένη στρατιωτική δικτατορία.

    Η επιθυμία και το όραμα του Μωάμεθ, που ήθελε ισλαμική την κατεξοχήν πρωτεύουσα της Ορθόδοξης Βασιλιάς των Ρουμ εκπληρώθηκε στις 29 Μαΐου το 1453 μ.χ. Τότε, ο Σουλτάν Μεχμέτ ο Πορθητής μπήκε στην Πόλη, τελευταίο πλέον απομεινάρι της άλλοτε αυτοκρατορίας. Ο συμπολεμιστής του πορθητή λόγιος και σοφός Ντουρσούν περιγράφει την προσέλευση και είσοδο τους στο ναό εκφράζοντας θαυμασμό για την αρχιτεκτονική του κτίσματος, τη στιλπνότητα των μαρμάρων, την επιδεξιότητα του καλλιτέχνη και τον Παντοκράτορα Χριστό στον τεράστιο θολό του μνημείου.

    Ο Ερντογάν έχει συγκεντρώσει όλη την εξουσία στο πρόσωπο ενός Προέδρου. Παρόλα αυτά, οι σκληροπυρηνικοί εθνικιστές δεν του είναι αφοσιωμένοι, όπως έδειξε το δημοψήφισμα του Απριλίου του 2017 με θέμα τις συνταγματικές αλλαγές. Καθώς έχανε συνεχώς έδαφος στη μεσαία τάξη και στους Τούρκους Εθνικιστές ο Ερντογάν, για ψηφοθηρικούς λόγους έχει ήδη μετατρέψει τρεις  Άγιες Σοφίες σε τζαμιά. Στη Νίκαια της Βιθυνίας, στην Τραπεζούντα και στη Βιζύη.

    Ήρθε τώρα η σειρά της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης μετά από τις πρόσφατες εξελίξεις για να ικανοποιηθεί η απαίτηση των χιλιάδων μουσουλμάνων ψηφοφόρων του κόμματος ΑΚΡ οι οποίοι από το 2013 είχαν αρχίζει να μαζεύουν υπογραφές για την πολυπόθητη μετατροπή. Οι φανατικοί μουσουλμανικοί κύκλοι, όπως το Σωματείο Νεολαίας της Ανατολής με το σύνθημα «Η Αγία Σοφία να γίνει τζαμί» οργανώνει συχνά συλλαλητήρια και δημόσιες προσευχές μπροστά στην ιστορική εκκλησία.

    Τα μέλη της παγκόσμιας ενορίας της Αγίας Σοφίας μεταξύ των οποίων ήμουν και εγώ επιχειρήσαμε να πραγματοποιήσουμε την πρώτη χριστιανική θεία λειτουργία στην Αγία Σοφία μετά από 557 χρόνια στις 17 Σεπτεμβρίου του 2010, έτος που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ανακηρύξει την Κωνσταντινούπολη ως πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης.

    Το 2010 με συντονιστή υπεύθυνο τον πρώην Γερουσιαστή κ. Κρις Σπύρου, ο οποίος ηγούμενος της κινήσεως International Congregation of Agia Sophia, σε  συνεργασία με το Free Agia Sophia Council of America από το 2005, κάναμε μια πορεία, με 250 άτομα στις 17/9/2010 προς την Αγία Σοφία με σκοπό μια συμβολική ορθόδοξη λειτουργία στον ιστορικό ναό, κάτι όμως που δεν επετεύχθη. Είχε προηγηθεί μια επιστολή στον Τούρκο Πρόεδρο ότι στις 17 Σεπτεμβρίου του 2010, μία αντιπροσωπεία της παγκόσμιας ενορίας θα επισκεφθεί την Κωνσταντινούπολη. Και ενώ βρισκόμασταν σε πορεία προς την Κωνσταντινούπολη εστάλη από τις τουρκικές αρχές έγγραφο με το οποίο απαγορεύτηκε η είσοδος μας στην Τουρκία. Εξετάστηκε τότε η δυνατότητα προσφυγής σε αμερικανικά και Ευρωπαϊκά δικαστήρια για τη διεκδίκηση του δικαιώματος επαναλειτουργίας της Αγίας Σοφίας ως τόπο λατρείας των ορθοδόξων χριστιανών. Οι Τούρκοι εθνικιστές, οι Γκρίζοι Λύκοι και ιερωμένοι του Ισλάμ όχι μόνο δεν είδαν με καλό μάτι τέτοιες ξένες επεμβάσεις, αλλά πίεζαν τον Πρόεδρο Ερντογάν για την ταχεία μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τέμενος.

    Οι διεθνείς αντιδράσεις είναι χλιαρές, αδιάφορες έως και επιθετικές. Η Δύση ενώ εγέρθηκε σύσσωμη στην περίπτωση της πυρκαγιάς της Παναγίας των Παρισίων, στο θέμα της Αγίας Σοφίας φαίνεται να κωφεύει με ιδιαίτερα προκλητική τη δήλωση της Μεγάλης Βρετανίας και εξαιρετικά αδιάφορη του ΥΠ ΕΞ Ρωσίας και του State Department. Οι προειδοποιήσεις της UNESCO είναι ομιχλώδεις και ασαφείς κι εστιάζονται στην επανεξέταση του θέματος κι όχι σε δεσμευτικές κυρώσεις διεθνούς δικαίου. Μην ξεχνάμε ότι η πολιτιστική διπλωματία προορίζεται να ασκεί εξωτερική πολιτική ιδιαίτερα για την διαφύλαξη και ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

    Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα δικαιολογημένης οργής. Τι πρέπει να κατακρίνουμε περισσότερο; Τη μετατροπή του ναού σε μουσείο, η τη μετατροπή του μουσείου σε τζαμί; Είναι σαφές ότι η λειτουργία του ναού αποτελεί κυρίως επιστημονικό θέμα της φιλοσοφίας της θρησκείας, όμως αυτό πλέον δεν μπαίνει καν στο τραπέζι της διεθνούς συζήτησης.

    Οι αποφάσεις του Ερντογάν βεβηλώνουν και παραβιάζουν κατάφωρα τη θρησκευτική μας κληρονομιά και αλλοιώνουν την παγκόσμια Ιστορία. Η Αγία του Θεού Σοφία ναι μεν αποτελεί σύμβολο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, αποτελεί όμως πρωτίστως σύμβολο Ορθοδοξίας. Με τις πιέσεις της UNESCO, η Τουρκία, με μια οικονομία που πραγματικά καταρρέει, είναι πιθανό  να παραχωρήσει τμήμα του ναού (ίσως εκεί που βρίσκεται η σουλτανική βιβλιοθήκη) για μόνιμη προσευχή, αν κι εφόσον δεν θα θελήσει να χάσει και τα έσοδα από εισιτήρια, ακουστικά και πωλήσεις αναμνηστικών τα οποία συνολικά ξεπερνούν το ποσό των 4 εκατομμυρίων ευρώ.

    Είναι όμως αυτό αρκετό; Με ποια αντίμετρα πρέπει να αντιμετωπιστεί το θέμα αυτό από Ελληνικής πλευράς; Αντίμετρα που άμεσα πρέπει να ληφθούν αφορούν σε εμπάργκο στα Τουρκικά προϊόντα, διακοπή των τουριστικών περιηγήσεων και διακοπών στη γείτονα, απαγόρευση της διέλευσης των Τουρκικών φορτηγών στην Ελλάδα κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες, κλείσιμο του Τουρκικού Προξενείου στη Θεσσαλονίκη προσωρινά και στην Θράκη οριστικά, επανεξέταση του θέματος λειτουργίας των τζαμιών στην Ελλάδα, διακοπή οιουδήποτε δεξαμενισμού πλοίων, διακοπή των Τουρκικών σήριαλ, ταχεία προετοιμασία για στρατιωτική απάντηση στο επερχόμενο θερμό επεισόδιο με αποφασιστικότητα κι αυταπάρνηση.

    Ήγγικεν η ώρα να εγείρουμε αξιώσεις για το τέλος του ραγιαδισμού.

    Με τη Χάρη της Αγίας του Θεού Σοφίας, πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δικά μας θα’ναι. 

    Μέρος του άρθρου δημοσιεύθηκε στο “ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ”

    Τελευταία άρθρα

    Μεγάλη επιτυχία η Μουσική Ημερίδα του Ωδείου της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς

    Μεγάλη επιτυχία η Μουσική Ημερίδα του Ωδείου της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς

    Ωδείο Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς: Υποτροφίες “Γεώργιος Τσούκαλης”

    Ωδείο Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς: Υποτροφίες "Γεώργιος Τσούκαλης" Ο διεθνούς φήμης Ιδιωτικός Ερευνητής κος...

    Γιώργος Νταλάρας για Νίκο Αμοργιανό και Art & Art Magazine.

    Γιώργος Νταλάρας για Νίκο Αμοργιανό και Art & Art Magazine. Αγαπητέ Νίκο,

    Μουσική Ημερίδα με σπουδαίους επιστήμονες πραγματοποιεί το Ωδείο της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς.

    Μουσική Ημερίδα με σπουδαίους επιστήμονες πραγματοποιεί το Ωδείο της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς.
    14,2k Ακόλουθοι
    Ακολουθήστε

    Προτεινόμενα άρθρα

    Αφήστε ένα σχόλιο

    Παρακαλώ αφήστε το σχόλιό σας
    Παρακαλώ προσθέστε εδώ το όνομά σας