More

    “Ο χορός ως αισθητική και καλλιτεχνική παιδεία”. Γράφει η Διδάκτωρ του Ε.Κ.Π.Α Ιωάννα Μάστορα

    Αισθητική Φιλοσοφία : “Ο χορός ως αισθητική και καλλιτεχνική παιδεία”

    Γράφει η Ιωάννα Μάστορα*, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας Ε.Κ.Π.Α, Συγγραφεύς, Ερευνήτρια

    Μπορούμε να θεωρούμε ένα έργο τέχνης, αλλά να μην το αντιμετωπίζουμε ως έργο τέχνης. Στην περίπτωση αυτή έχουμε ένα ενδιαφέρον αντίστοιχο με αυτό που έχει κάποιος απέναντι στα φυσικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, κάποιος ο οποίος δε γνωρίζει τίποτε γύρω από την κλασική μουσική ακούει τη Λίμνη των Κύκνων όπως κάποιος θα άκουγε ένα κελάηδημα πουλιών. Τότε έχει ένα αισθητικό και όχι ένα καλλιτεχνικό ενδιαφέρον. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με το χορό. Ο χορός είναι μια πολύ πλούσια πηγή ευκαιριών καλλιέργειας αισθητικής παιδείας για το παιδί-χορευτή και το παιδί-θεατή. Δεν είναι δυνατόν κάποιος να ασχοληθεί με το χορό χωρίς να κάνει αισθητικές κρίσεις και να αναπτύξει τα αισθητικά του κριτήρια. Ειδικά ο χορός ως αισθητική παιδεία αναφέρεται σε παιδιά μικρής ηλικίας. Αυτό συμβαίνει γιατί τα παιδιά μικρής ηλικίας έχουν περιορισμένη σχέση με την κατανόηση της τέχνης. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν το χορό για να τραβήξουν την προσοχή των μαθητών σε αισθητικές ποιότητες και εκτιμήσεις στην πράξη. Για να εκτιμήσουν αισθητικά το χορό, θα πρέπει να μάθουν να εκτιμούν τα καλά στοιχεία της χορευτικής εκτέλεσης. Συσχετίζοντας αυτή την εκτίμηση με τη δική τους εμπειρία, θα απολαύσουν μια ευρύτερη διάσταση. Διαφορετικοί τύποι χορού (βαλς, ταγκό, μπαλέτο κτλ.) προσφέρουν διαφορετικές ευκαιρίες για αισθητική εμπειρία.

    Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να είναι καλά ενημερωμένος για τις μεθόδους οι οποίες είναι κατάλληλες για την καλλιέργεια της αισθητικής παιδείας και να τις χρησιμοποιεί λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, το χαρακτήρα και την όλη συμπεριφορά των παιδιών. Θα πρέπει να είναι πράγματι προσεκτικός στον κατάλληλο τρόπο με τον οποίο θα δώσει κίνητρα στους μαθητές να κινηθούν και αργότερα να χορέψουν, κάνοντας επιλογή από τα βασικά κινητικά θέματα και τις κατάλληλες κινήσεις, ανάλογα με την ηλικία και το στάδιο ανάπτυξης του κάθε μαθητή, αλλά και ολόκληρης της τάξης. Η επιλογή των κινητικών θεμάτων θα πρέπει να διευρύνεται σε πολυπλοκότητα καθώς αναπτύσσεται η ανταπόκριση των παιδιών.

         Σύμφωνα με τον Laban (1975), υπάρχει μια μοναδική σχέση ανάμεσα στην κίνηση του σώματος και στις δραστηριότητες του μυαλού. Ο ίδιος κάνει σύγκριση ανάμεσα στη γλώσσα και στη σύνθεση της κίνησης και αναφέρει ότι η κίνηση δομείται σε στοιχεία, όπως η γλώσσα χτίζεται πάνω σε γράμματα. Με παρόμοιο τρόπο, αλλά πολύ συνθετότερο, η γλώσσα της κίνησης (στην προκειμένη περίπτωση του χορού) είναι καλή ώθηση για το μυαλό.

         Στις πρώιμες ηλικίες ο εκπαιδευτικός μπορεί να ασχολείται με στοιχεία όπως ο χρόνος, το βάρος, το διάστημα, να χρησιμοποιεί στοιχειώδη κινητικά θέματα, για παράδειγμα θέματα που σχετίζονται με την κιναίσθηση. Τα πιο στοιχειώδη κινητικά θέματα εξακολουθούν να έχουν ενδιαφέρον ακόμη και για έναν ενήλικο· όταν τα θέματα αυτά παρουσιάζονται με ευχάριστο και δημιουργικό πνεύμα και πολλές ευκαιρίες κίνησης, οι ενήλικοι αισθάνονται τόση ευχαρίστηση όση και τα παιδιά στις πρώιμες παιγνιώδεις μορφές. Αυτό που ο εκπαιδευτικός δεν πρέπει να ξεχνά είναι ο τρόπος με τον οποίο δίνει κατευθύνσεις και οδηγίες στους νεαρούς μαθητές, γιατί υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να χάσουν τον αυθορμητισμό τους από τις πολλές και επαναλαμβανόμενες διορθώσεις.

         Καθώς το παιδί μεγαλώνει, αποκτά μεγαλύτερη ευαισθησία στο να εκφράζει τον εαυτό του. Το παιδί των τελευταίων τάξεων του δημοτικού και των πρώτων τάξεων του γυμνασίου έχει μεγαλύτερο πρακτικό ενδιαφέρον, παρατηρεί την κίνηση και προσπαθεί να επαναλάβει την εκτέλεση ακριβώς όπως ο εκπαιδευτικός ή ο καλλιτέχνης του χορού. Τώρα η προσέγγιση του εκπαιδευτικού είναι διαφορετική. Σύμφωνα με την ανάπτυξή του, το παιδί προετοιμάζεται για πιο δημιουργικές και σύνθετες μορφές χορού.

    Η εκπαίδευση παιδιών από δώδεκα ετών και πάνω εστιάζεται περισσότερο στη διανοητική προσέγγιση της κίνησης. Τώρα το παιδί ενδιαφέρεται για σχήματα κίνησης, προσανατολισμό στο χώρο, θέματα που συνδέονται με ομαδικά συναισθήματα, εκφραστικές ποιότητες και διαθέσεις κίνησης. Διαφορετικοί συνδυασμοί κίνησης και προσπάθειες δημιουργούν διαφορετικές διαθέσεις στο χορευτή. Το παιδί μαθαίνει να εκτιμά τη διάθεση μιας ελαφριάς, ξαφνικά σταθερής, ελαστικής ή απότομης κίνησης.

         Ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα βίντεο για να δείξει εξαιρετικές εκτελέσεις στο παιδί. Έως αυτή την ηλικία τα παιδιά δεν είναι σε θέση να κάνουν καλλιτεχνική κριτική, είναι όμως ευκαιρία να γίνει το πρώτο βήμα για να έρθουν σε επαφή με υψηλά επίπεδα χορευτικής εκτέλεσης. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να καλέσουν χορευτές στην τάξη ή να επισκεφτούν με τους μαθητές τους καλλιτεχνικούς χώρους, όπου τα παιδιά θα μπορούσαν να παρακολουθήσουν τα κοστούμια, το φωτισμό, τη μεταξύ των χορευτών συνεργασία και το υψηλό επίπεδο συντονισμού.

          Μετά από την παράσταση, ο εκπαιδευτικός συζητά με τους μαθητές ελεύθερα και τους ενθαρρύνει να εκφράσουν τις απόψεις και τις ιδέες τους, συγκεντρώνει την προσοχή του στον τρόπο που τα παιδιά σκέφτονται και εκφράζονται και είναι σημαντικό να τα βοηθήσει να απελευθερώσουν τη συναισθηματική ένταση και το άγχος για τυχόν λάθη. Η αισθητική παιδεία στην περίπτωση του χορού είναι καλή προετοιμασία για την καλλιτεχνική παιδεία.

    Ο χορός ως καλλιτεχνική παιδεία

         Ο χορός, όπως εξηγήσαμε και πιο πάνω, δεν είναι απλώς μια κινητική δραστηριότητα, αλλά έχει την ιδιότητα να κάνει συμβολισμούς. Η καλλιτεχνική του διάσταση δεν είναι προσιτή σε παιδιά πολύ μικρής ηλικίας, τα οποία όμως, παρ’ όλα αυτά, μπορούν να εμβαθύνουν στις αισθητικές ποιότητες της χορευτικής κίνησης, του ρυθμού, της δυναμικής, της ροής, της αρμονίας και της συνολικής ευχαρίστησης, που πηγάζει είτε παρακολουθώντας χορευτικές εκτελέσεις είτε τα ίδια δοκιμάζοντας κινητικά θέματα.

         Τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, πάνω από δώδεκα ετών, αρχίζουν να αναγνωρίζουν το είδος, το στιλ, τη δομή, το ρυθμό, αρχίζουν να λειτουργούν ως χορευτές, θεατές και δημιουργοί, να προσεγγίζουν τα οργανικά στοιχεία του χορού, τη χορογραφία, την εκτέλεση και την εκτίμηση της εκτέλεσης.

    ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΑ

    α. Γνώση/χρήση ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κινήσεων

    β. Γνώση κατάλληλων στόχων εκτέλεσης

    ΕΚΤΕΛΕΣΗ

    α. Ικανότητα ιδιαίτερων χαρακηριστικών εκτέλεσης αυτών των κινήσεων

    β. Κατανόηση του εύρους των εκφράσεων που πιθανόν απορρέουν

    ΕΚΤΙΜΗΣΗ

    α. Ικανότητα αντίληψης περισσότερων στοιχείων στη δομή

    β. Αξιολόγηση καταλληλότητας των εκφραστικών στόχων

         Το ενδιαφέρον του εκπαιδευτικού τώρα διευρύνεται προοδευτικά καθώς μεγαλώνει η καλλιτεχνική επίγνωση του μαθητή. Ο στόχος του είναι να κάνει τους μαθητές πιο επιδέξιους και πιο ευαίσθητους στην εκτέλεση του χορού, πιο ικανούς στο να εκφράζουν τα συναισθήματα και τις ιδέες που είναι συνυφασμένες με το χορό. Οι μαθητές μαθαίνουν να εκτιμούν διαφορετικά είδη χορού, να δοκιμάζουν βασικά θέματα δομής και φόρμας, να αναγνωρίζουν την αξία και την ιδιαιτερότητά τους· επίσης ενθαρρύνονται στην περιγραφή, ανάλυση, ερμηνεία και αξιολόγηση του χορού, προϋποθέσεις απαραίτητες τόσο για την κατανόηση όσο και για την εκτέλεση της χορογραφίας.

    Ο εκπαιδευτικός μπορεί να καλεί χορευτές υψηλού επιπέδου στην τάξη. Επειδή όμως οι εκπαιδευτικοί δεν είναι χορευτές, οι δάσκαλοι θα έπρεπε συνεργαζόμενοι μαζί τους να εξασφαλίσουν ότι η σύνθεση και το θέμα είναι κατάλληλα για το καλλιτεχνικό επίπεδο των μαθητών, διαφορετικά η εμπειρία μπορεί να είναι αρνητική.

    Σχετικά με την εκτέλεση, υπάρχουν δύο βασικά στοιχεία, το πρώτο αφορά την επιδεξιότητα της κίνησης του σώματος και το δεύτερο την ερμηνεία. Ο μαθητής χρειάζεται να αποκτήσει ένα εύρος κινητικών δεξιοτήτων για τις απαιτήσεις της χορευτικής εκτέλεσης, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Στο χορό περικλείονται οι ιδέες της εκτέλεσης σχετικά με το «μήνυμα» και τους συμβολισμούς του. Σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει μικρό περιθώριο για ελεύθερες επιλογές του μαθητή, σε άλλες όμως τα περιθώρια είναι πολύ μεγαλύτερα. Τέλος, οι μαθητές μαθαίνουν σχετικά με τη χορογραφία και τη χρήση της και αποκτούν την εμπειρία και την κατανόηση που απορρέει από ποιοτικές δουλειές.

    Ο εκπαιδευτικός είναι σε ετοιμότητα για την οργάνωση, το σχεδιασμό και την επιλογή των μέσων, ειδικών για το στάδιο αυτό. Η ιδιοσυγκρασία και το προσωπικό στιλ στην εκτέλεση και στην αξιολόγηση μπορούν να οδηγήσουν σε μια ατομική προσέγγιση. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να το κατανοεί αυτό και να μη συγχέει την ατομική του προσέγγιση με τη σταθερή δομή του χορού.

    Βιβλιογραφία

    Best, D. (1974),  «The aesthetic in sport», British Journal of aesthetics, 14, 3,197-213.

    • (1974), Expression in Movement and the Arts, London: Lepus.
    • (1978), Philosophy and Human Movement, G. Allen & Unwin.
    • (1986), «The limits of Art», Philosophy, 61,532-533.

    Charlton, W. (1970), Aesthetics: An introduction, Hutchinson.

    Collinson, D. (1973), «Aesthetic Education», in Langpord, G., & O’ Connor, D.J. (eds.), New Essays in the Philosophy of Education, Routledge & Kegan Paul.

    DES (1989), The curriculum from 15 to 16, 2nd ed., Curriculum Matters 2, London: HMSO.

    DES (1991), National Curriculum, Physical Education Working Group, Interim Report, London: DES.

    Eisner, E. (1982), «Aesthetic Education», in Mitzel, H.E. (ed.), Encyclopedia of Educational Research, 5th ed., Vol. 1,87-94.

    Gardner, H. (1973), The Arts and Human Development, New York: John Wiley & Sons Inc.

    • (1983), Frames of Mind, NY: Basic Books.

    Gerber, E.W., & Morgan, W.T. (1979), Sport and the body: a philosophical symposium, Philadelphia: Lea and Febiger.

    HMI  (1985), Music from 5-16, Curriculum Matters 4.

    • (1989), Physical Education, Curriculum Matters 4.

    Hatch, T., & Gardner, H., «How kids learn: What scientists say», New Research on Intelligence in Learning ’88, November-December issue.

    Joyce, M. (1984), Dance Technique for Children, California: Mayfield.

    Korsmeyer, C. (1977), «On distinguishing “aesthetic” from “artistic”», The Journal of Aesthetic Education, 11,4,45-48.

    Laban, R. (1975), Modem Educational Dance, 3rd ed., London.

    Meakin, D.C. (n.d.), Aesthetics: An introduction, Unpublished lecture notes, University of Liverpool.

    • (1980), «Aesthetic Appraisal and human movement», Physical Education Review, 3,1,41-49.

    Piaget, J. (1965), The moral judgment of the child power, F.C., New York.

    Reil, L.A. (1969), «Aesthetic and educational», in Physical Education and the Bed Degree, Association of Principals of Women’s Colleges of Physical Education Conference Report, pp. 1-10.

    • (1970), «Sport, the aesthetic and art», British Journal of Educational Studies, 18, 3, 245-259.

    (1974), «Aesthetics and education», in Whiting & Masterson (eds.), Readings in the aesthetics of sport, London: Lepus.

    Robinson, K. (1988), «The 1988 Lawrence Batley International Lecture», The arts and the National Curriculum, NAEA Occasional Papers, Vol. 3.

    Sanderson, P. (1988), «Physical Education and Dance», in T. Roberts (ed.), Encouraging Expression, London: Cassel.

    Strawson, P.F. (1974), «Aesthetic Appraisals and Works of Art», in Freedom and Resentment, Methuen, p. 178.

    Simpson, A. (1982), «The concept of aesthetic education in Britain», The Journal of Aesthetic Education, 16, 3, 35-47.

    • (1986), «Art and games», British Journal of Aesthetics, 26, 3, 270-276.

    ——————————————————————————————————–

    *Απόσπασμα κειμένου από την ερευνητική εργασία της Δρος. Ι. Μάστορα στην έκδοση:

    Λάζου Α. & Μάστορα Ι. (2015) Όρχηση και Άθληση, Δοκίμια Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής, Με την Αιγίδα του Διεθνούς Συμβουλίου Χορού της UNESCO, Εκδόσεις Αρναούτη, Αθήνα, Πανεπιστημιακό Σύγγραμμα ΕΥΔΟΞΟΣ

    *Η Δρ. Ιωάννα Μάστορα έχει διατελέσει μεταξύ άλλων Μέλος ΔΣ Εθνικής Ολυμπιακής Ακαδημίας της Ελλάδας και Μέλος Διεθνούς Συμβουλίου της UNESCO

    Τελευταία άρθρα

    Μεγάλη επιτυχία η Μουσική Ημερίδα του Ωδείου της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς

    Μεγάλη επιτυχία η Μουσική Ημερίδα του Ωδείου της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς

    Ωδείο Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς: Υποτροφίες “Γεώργιος Τσούκαλης”

    Ωδείο Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς: Υποτροφίες "Γεώργιος Τσούκαλης" Ο διεθνούς φήμης Ιδιωτικός Ερευνητής κος...

    Γιώργος Νταλάρας για Νίκο Αμοργιανό και Art & Art Magazine.

    Γιώργος Νταλάρας για Νίκο Αμοργιανό και Art & Art Magazine. Αγαπητέ Νίκο,

    Μουσική Ημερίδα με σπουδαίους επιστήμονες πραγματοποιεί το Ωδείο της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς.

    Μουσική Ημερίδα με σπουδαίους επιστήμονες πραγματοποιεί το Ωδείο της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς.
    14,2k Ακόλουθοι
    Ακολουθήστε

    Προτεινόμενα άρθρα

    Αφήστε ένα σχόλιο

    Παρακαλώ αφήστε το σχόλιό σας
    Παρακαλώ προσθέστε εδώ το όνομά σας