“Ο επιτάφιος του Σείκιλου”. Της Αρχαιολόγου – Μουσειολόγου και Επιστημονικής Συνεργάτιδός μας Παναγιώτας Στελλάκη
Παναγιώτα Στελλάκη
Στην αρχαιότητα, τουλάχιστον πριν από τον 4ο αιώνα, η λέξη μουσική είχε πολύ ευρύτερη έννοια για τους Έλληνες από την σημερινή. Η «τέχνη των Μουσών» περιελάμβανε και την ποίηση και τον χορό, όχι μόνο την τέχνη των ήχων. Ο μορφωμένος άνδρας της αρχαιότητας, ο λεγόμενος «μουσικός ανήρ» του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. διαθέτει την ολοκληρωμένη παιδεία ενός ελεύθερου πολίτη. Είναι αυτός που κατανοεί την ποιητική τέχνη στο σύνολό της, κάτι που του το έδινε η μουσική και η σωματική άσκηση.
Την ίδια ευρύτερη έννοια είχε και ο χορός, δηλαδή σήμαινε μια ομάδα που κυρίως τραγουδούσε και εκτελούσε ταυτόχρονα κάποιες (συχνά απλές) χορευτικές κινήσεις. Η λέξη «όρχηση» ήταν αυτή που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες για την καθαρά χορευτική κίνηση.
Το μοναδικό κατάλοιπο αρχαίας μουσικής που έχει διασωθεί ακέραιο μέχρι σήμερα είναι «Η στήλη του Σείκιλου». Πρόκειται για ένα λίθινο μικρό κίονα πάνω σε τάφο, που χρονολογείται τον 2ο αι. μ.Χ. Ανακαλύφθηκε το 1883, στις αρχαίες Τράλλεις, δηλαδή το σημερινό Αϊδίνι της Μ. Ασίας.
Η στήλη έχει επάνω της επιγραφή, η οποία χωρίζεται σε δύο τμήματα. Το πρώτο τμήμα δεν έχει μουσικά σύμβολα, μόνο μία αφιέρωση «εγώ η πέτρα είμαι εικόνα, με βάζει εδώ ο Σείκιλος σαν μνημείο αθάνατης μνήμης, που θα διαρκέσει πολλά χρόνια».
Το δεύτερο τμήμα, το κυρίως επιτάφιο, είναι ένα μικρό τετράστιχο τραγούδι συμποσίου («σκόλιον»), συνοδεύεται από μουσική και εγκωμιάζει την καλοπέραση: «“όσον ζής φαίνου, μηδέν όλως σύ λυπού, προς ολίγον εστί το ζήν, το τέλος ο χρόνος απαιτεί”», δηλαδή «όσο ζεις να λάμπεις, καθόλου να μην λυπάσαι, η ζωή είναι λίγη, ο χρόνος οδηγεί στο τέλος».
