Το γερμανικό Lied
Στις σπουδές κλασσικού τραγουδιού στα ωδεία και όχι μόνο, από μια τάξη και μετά διδάσκεται το Lied με σκοπό κυρίως την ενδυνάμωση του μεσαίου φωνητικού εύρους, αλλά και την εκμάθηση της σωστής εκφοράς ξένου λόγου. Βέβαια το συγκεκριμένο είδός φωνητικής μουσικής παρότι δεν είναι τόσο μεγάλο σε μέγεθος και απαιτητικό σε έκταση φωνής, όπως είναι οι άριες από όπερες, απαιτεί την ίδια προσπάθεια ώστε να έχει το σωστό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
Το Lied (γερμανικά=τραγούδι) είναι μια σύνθεση απλής μορφολογικής φόρμας τραγουδιού με τη συνοδεία πιάνου. Απέκτησε μεγάλη απήχηση στο μέσο του 19ου αιώνα στα κοσμικά σαλόνια της εποχής, άλλα συνέχισε να παραμένει ένα δημοφιλές είδος και αργότερα. Συνθέτες οι οποίοι έγραψαν Lieder ήταν οι Σούμπερτ, Σούμαν, Βόλφ, Μπράμς, Ραβέλ, Μπετόβεν και πολλοί άλλοι. Κύριως είναι γραμμένα σε γερμανική γλώσσα και είναι βασισμένα κυρίως σε ποιήματα της περιόδου όπως των Γκαίτε και Σίλλερ. Συνήθως σχηματίζουν και κύκλους τραγουδιών (Liederkreis) με κοινή θεματολογία. Παραδείγματα κύκλων είναι «Η ωραία μυλωνού (Die schone Mullerin)», «Τραγούδια του κύκνου (Schwanegesang)» του Σούμπερτ και “Η αγάπη του ποιητή (Dichterliebe)» του Σούμαν. Τα Lieder βασίζονταν σε θέματα τα οποία μπορεί να αφορούσαν τον έρωτα, την αγάπη για τη φύση ή την λατρεία της μουσικής.
Απ’όλα όμως τα τραγούδια μπορούμε να ξεχωρίσουμε αυτά του Σούμπερτ. Ο Σούμπερτ υπήρξε ένας πολυγραφέστατος συνθέτης με ευρύ φάσμα συνθέσεων και έγραψε πάνω από 600 Lieder. Εμφανίζουν τόσο μεγάλη ποικιλία από την ρυθμική αγωγή, το ύφος, το περιεχόμενο και άλλα πολλά χαρακτηριστικά. Το πιάνο έχει συνοδεία η οποία κυμαίνεται από απλή μέχρι αρκετά απαιτητική, πολλές φορές ανεξάρτητη από την μελωδική γραμμή της φωνής, έτσι ώστε είναι σαν ερμηνεύει και αυτό παράλληλα. Παρατηρείται ότι σε πολλά από τα Lieder του ο Σούμπερτ χρησιμοποιούσε με τέτοιο τρόπο την αρμονία, το ρυθμό, αλλά και το φωνητικό ύψος με σκοπο να δημιουργήσει την αντίστοιχη ατμόσφαιρα και να περάσει συναισθήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Lied “Der Erlkonig (Ο βασιλιάς των ξωτικών)» που είναι και από τα πιο γνωστά του. Αφορά την ιστορία ενός πατέρα ο οποίος έχοντας στην αγκαλιά του το άρρωστο παιδί του, προσπαθεί να φτάσει στο σπίτι του. Το παιδί βλέπει μια μορφή η οποία το καλεί κοντά. Αυτό προσπαθεί να πείσει τον πατέρα του ότι δεν παραλογίζεται, αλλα όταν ο πατέρας έχει δεί και εκείνος το βασιλιά των ξωτικών είναι πλέον αργά αφού το παιδί έχει πεθάνει. Σε αυτό το τραγούδι εμφανίζονται σαν μορφή διαλόγου ο αφηγητής, ο πατέρας, το παιδί και ο βασιλιάς. Ο Σούμπερτ για να μπορέσει να δημιουργήσει τον αντίστοιχο χαρακτήρα, αλλάζει το ύψος και τις δυναμικές. Οι απότομες αλλαγές που κάνει από ελάσσονες σε μείζονες κλίμακες, οι συχνές αλλαγές τόνων, όπως και τα διαφορετικά τονικά ύψη που χρησιμοποιούσε, έχουν ως σκοπό την δημιουργία μιας ατμόσφαιρας έντονης και μυστηριακής.
Ακόμη και τώρα στη σύγχρονη εποχή η ερμηνεία και η μελέτη των Lieder αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της διδασκαλίας φωνητικής , αφού μέσω της απλής δομής του και της σχετικά σύντομης διάρκειας του προσφέρει την κατανόηση φράσεων των αναπνοών και των δυναμικών , στοιχεία τα οποία πρέπει να είναι σε πολύ καλό επίπεδο για να μπορέσουν να διδαχθούν οι πιο απαιτητικές και μεγάλες άριες.
Μαριλένα Κανελλίδου
Διευθύντρια & Καθηγήτρια Φωνητικής
Ελληνικού Ωδείου Ψυχικού
