Ηγετικά πρότυπα της αρχαιότητας και εμβληματικά σύμβολα εξουσίας τα οποία εμπνέουν μέχρι τις μέρες μας τους δημιουργούς καλλιτέχνες
Η ιστορία προχωρεί με απώλειες, με θανάτους, με καταστροφές, το παρελθόν φτάνει έως εμάς, εάν καν, ως τρίμμα του όλου που κάποτε υπήρξε.
Η μοίρα με άξιο συμπαραστάτη της των άξεστο εραστή της φθοράς στάθηκε αλύγιστη στην απόφασή της. Δεν υποχώρησε. Δεν θέλησε κανέναν συμβιβασμό. Πάνω στη μανία της κατέστρεψε, όχι μόνο, το δημιουργό αλλά και τα δημιουργήματα του. Μισούσε τη συνέχεια. Η ζωή να ξαναρχίζει από το μηδέν.
Πόσο βαθιά θα άλλαζε η εικόνα που έχουμε για τον Αισχύλο, εάν είχαμε πρόσβαση και στα 90 δράματα που ξέρουμε ότι συνέθεσε και ποία θα ήταν η θέση του Δημόκριτου στην ιστορία της σκέψης και της επιστήμης αν μας είχε σωθεί έστω ένα σύγγραμμα του από τις δεκατρείς τετραλογίες που συνέθεσε. Πόσοι σπουδαίοι ποιητές μαθηματικοί ρήτορες που το έργο θα άφηνε βαθύ αποτύπωμα στο πολιτισμό μας αν σώζονταν, θάφτηκαν για πάντα στη λήθη.
Ένα σύγχρονο μουσείο ενισχύει την αξία του όταν καινοτομεί και εφαρμόζει νέους κώδικες επικοινωνίας, όταν αναπτύσσει πολυεπίπεδη σχέση με δυνάμεις του πολιτισμού μέσα από μια βεντάλια δράσεων.
Ο πολιτισμός σε όλες τις εκφάνσεις του θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας ενός λαού, προσδίδει κύρος και περηφάνια, αποτελεί πρότυπο και σημείο αναφοράς. Πολιτισμός είναι και τα έργα τέχνης στα οποία η αρμονία, το αισθητικό κάλλος αλλά και η τεχνική αρτιότητα αποτυπώνονται στο καμβά, στο μπρούτζο και στο μάρμαρο.
Οι υψηλοί συμβολισμοί και οι απεικονίσεις των έργων τέχνης διεγείρουν ξεχασμένες αισθήσεις και επιχειρούν να μας οδηγήσουν στην κατανόηση του κόσμου από μια άλλη οπτική. Οι ηγετικές προσωπικότητες που συνέβαλαν σε αυτό και κυριάρχησαν στους πολιτισμούς της αρχαιότητας, είχαν κοινό χαρακτηριστικό τη συγκέντρωση των εξουσιών σε ένα πρόσωπο, αυτό του πολιτικοστρατιωτικού ηγέτη, όπως ο Μίνωας, ο Αγαμέμνων, ο Μέγας Αλέξανδρος κ.α..
Οι ηγέτες αυτοί δημιούργησαν πρότυπα εξουσίας και παράδοση όχι με τη διατήρηση της στάχτης αλλά με τη μεταφορά της φλόγας στην επόμενη γενιά.
Η ιστορία, είναι γεμάτη, από αναπάντεχους συσχετισμούς, αυθάδεις απορίες αλλά και αμφισβητήσιμες ερμηνείες αναμφισβήτητων γεγονότων.
Για να αντιληφθεί κάποιος τους χαρακτήρες και τη δύναμη των ανδρών που κυριάρχησαν στην αρχαιότητα και ενέπνευσαν τους καλλιτέχνες πρέπει να γνωρίζει ποια ήταν τα ηγετικά πρότυπα.
Το γεγονός ότι στις ανθρώπινες ομάδες υπήρχε ανέκαθεν, αδιάφορο πως αναδυόμενος ο αρχηγός, ο πρώτος, ο άγων την ομάδα κατά τη κρίση του, τη βούληση του, ενδεχομένως τις επιθυμίες και τις ιδιοτροπίες ή τις φιλοδοξίες του, αποτελεί το βασικότερο αρχέγονο πρωταρχικό γεγονός στην ιστορία του ανθρώπου.
Στην πρωτόγονη μορφή κοινωνίας ο ηγέτης διακρινόταν από τα μέλη της ομάδας του για τα φυσικά και τα σωματικά του προσόντα. Ο άνθρωπος όμως είναι εξελισσόμενο ον και στο πρόσωπο του ηγέτη αναζητεί αυτόν που θα καλύπτει τις βαθύτερες ανάγκες του.
Στη Σπάρτη ο ηγέτης έπρεπε να είναι καλός πολεμιστής, στην αρχαία Αθήνα ρήτορας και εξέχων στρατιωτικούς νους, ενώ στο Βυζάντιο σπουδαίος ρήτορας και ριψοκίνδυνος στρατιωτικός.
Εύκολα γίνεται αντιληπτός ο λόγος όπου ο χαρακτήρας και η δύναμη των ανδρών ηγετών, οι οποίοι κυριαρχούσαν στην εποχή τους, άφησαν εμφανές αποτύπωμα.
Η ανάλυση των ψυχολόγων της προσωπικότητας των ιστορικών ηγετών δεν έδωσε σαφή εικόνα ως προς το ποια είναι η μαγνητική δύναμη που προσελκύει τους οπαδούς, όπως συμβαίνει με τη φλόγα που προσελκύει τη πεταλούδα.
Οι χαρισματικοί ηγέτες που ενέπνευσαν και εμπνέουν τους καλλιτέχνες μέχρι σήμερα είναι ελάχιστοι. Εμφάνιζαν πνεύμα νικητή και είχαν όραμα όπως οι στρατηλάτες της αρχαιότητας.
Μέγας Αλέξανδρος, κατακτητής της Περσικής Αυτοκρατορίας
Ιούλιος Καίσαρ, αρνήθηκε να παραδώσει την εξουσία στη ρωμαϊκή σύγκλητο, διέσχισε το Ρουβίκωνα και επικράτησε πλήρως.
Αννίβας ο Καρχηδόνιος, διέσχισε χειμώνα τα Πυρηναία και προκάλεσε τις χειρότερες απώλειες στην ιστορία των Ρωμαίων.
Ένα αρχαίο νόμισμα και ένα κόσμημα δεν είναι απλά μέσα συναλλαγής. Όποιος τα κρατήσει στο χέρι του μετατρέπονται σε πεδίο συμβολισμών, διαβάζονται. Οι παραστάσεις τους προσφέρουν σημαντικές και ιστορικές πληροφορίες που συνδέονται με το τόπο και την αρχή η οποία τα εξέδωσε.
Είναι ποτέ δυνατόν να αντιληφθούμε την επικαιρότητα χωρίς τις απαραίτητες ιστορικές αναφορές. Οι πιο πρόσφατες εξελίξεις έχουν τις ρίζες τους στο εχθές π.χ. πως θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για την ένταση στη Μέση Ανατολή χωρίς να γνωρίζουμε για τη Μεσοποταμία.
Η ιστορία δεν είναι κάτι στατικό και μονολιθικό, ούτε θέσφατο. Αλλάζει, εξελίσσεται, αναθεωρείται και προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα που αποκαλύπτει η ιστορική έρευνα. Εντούτοις, τα ηγετικά πρότυπα της αρχαιότητας με τα εμβληματικά τους σύμβολα εξουσίας συνεχίζουν να εμπνέουν τους δημιουργούς του σήμερα.
Χρέος μας η διατήρηση της ιστορικής μνήμης η οποία δεν είναι παροδική αλλά παντοτινή και αιώνια, δεν είναι προνόμιο μιας γενιάς αλλά κτήμα ες αεί .
Υποστράτηγος Ιωάννης Καμνής, Αντιπρόεδρος ΔΣ/ΠΜ
